ماجرای یک مرد ریشوی بی‌غیرت که خوب قرمه‌سبزی درست می‌کند!

گروه فرهنگی-محمدرضا شهبازی: آخرین ساخته اصغر فرهادی همزمان با فرانسه در ایران هم اکران شد، تا فیلمی که اساساً برای مخاطب فرانسوی و بعد اروپایی ساخته شده بود، به واسطه کارگردان ایرانی‌اش و حضور یک بازیگر ایرانی در آن، مخاطب ایرانی هم پیدا کند و به تبع آن، حرف و حدیثهایی هم در ایران پیرامون آن ایجاد شود.

حضور «احمد» با بازی علی مصفا در داستان «گذشته»، باعث شده است تا مخاطب ایرانی فیلم، بیش از پیش خود را مخاطب اصلی و اولیه فیلم بپندارد حال آنکه اصلا اینگونه نیست. مخاطب ایرانی اگرچه ممکن است بنابر پیشینه فرهنگی خود، وضعیت اسفبار خانواده فرانسوی فیلم را که ناشی از بی‌بند و باری مادر خانواده است مشمئز کننده بداند اما برای مخاطب فرانسوی اصلاً چنین مسئله‌ای موضوعیت ندارد.

باردار شدن زن شوهر دار از مردی غیر از شوهر خود و حضور همزمان این دو مرد زیر یک سقف چیزی نیست، که برای مخاطب فرانسوی «بی‌بند و باری» معنا شود. کشوری که در آن بانوی اول مملکت همسر رسمی رئیس جمهور نیست ولی با او زیر یک سقف زندگی می‌کند و با او رابطه علنی دارد –و این موضوع حساسیت چندانی هم برنمی‌انگیزد- آیا می‌تواند چنین ارتباطی که مادر «گذشته» دارد را تقبیح کند؟! درباره اینکه وضعیت اخلاقی فرانسه در چه حدی است بیش از اینها می‌توان مثال آورد که از آن می‌گذریم.

بنابراین اگر یک مخاطب فرانسوی و اروپایی پای «گذشته» فرهادی بنشیند به تنها چیزی که فکر نمی‌کند نقد وضعیت اخلاقی غرب است. برای او سه مرد خیانتکار که اتفاقا هر سه غیر فرانسوی، یک نفر عرب، و یک نفر هم ایرانی است و هر دو نفر از انها که می‌بینیم ریشو هستند بیشتر به چشم می‌آید. جالب است که یکی از دخترهای زن (از همسر اولش) رسما به شباهت این مرد ایرانی با مرد عرب فیلم اشاره می‌کند!

 این سه مرد مهاجر همگی به دو زن فرانسوی خود خیانت کرده و هر یک به نوعی آنها را تنها گذاشته‌اند. بنابراین شاید برای پی بردن به مختصات نگاه فرهادی به غرب برمبنای فیلم اخیرش و همچینن نوع تعریفی که او از ایران و ایرانی دارد، باید راه متفاوتی را در پیش بگیریم.